Minerały w diecie konia. Ich rola, źródła i objawy niedoborów.
Minerały pełnią bardzo ważną rolę w organizmie konia, dlatego warto je bliżej poznać. Pomoże to bardziej świadomie planować codzienną dietę. Jest to szczególnie istotne u koni w treningu oraz koni hodowlanych. Aby właściwie dbać o organizm swojego podopiecznego trzeba dostarczyć minerały w odpowiednio zbilansowanych proporcjach. Relacja ilościowa ma decydujące znaczenie dla ich przyswajalności, gdyż wchłanianie poszczególnych pierwiastków może być zwiększane lub osłabiane przez podaż pozostałych.
Najbardziej znanymi minerałami z istotną wzajemną względnością są wapń i fosfor, czyli stosunek Ca : P. Szczególnie ważne jest prawidłowe dostarczenie ich w żywieniu źrebiąt i koni rosnących. Dla nich stosunek wapnia do fosforu nie powinien być niższy niż 1,8:1. U koni dorosłych uznawany jest za prawidłowy, gdy wynosi od 1:1 do 3:1. Konie dorosłe mogą tolerować szeroki stosunek Ca:P, wynoszący nawet 5:1. Badania udowodniły, że podaż soli (chlorek sodu) pozytywnie wpływa na wchłanialność obu tych pierwiastków.
Nie bez związku w tym układzie jest także magnez. Aby sie poprawnie przyswajał proporcje magnezu do wapnia powinny wynosić około Mg : Ca = 1 : 2. Nadmiar wapnia pogarsza przyswajanie wielu minerałów, w tym właśnie magnezu, fosforu, a także manganu i żelaza.
Kolejnymi zależnymi od siebie minerałami są żelazo, cynk, miedź i mangan. Dla zdrowych koni ich wzajemny stosunek powinien wynosić Fe : Cu : Zn : Mn = 10 : 1 : 3 : 3, ale w niektórych przypadkach chorób lub dla koni z niedoborami cynku i miedzi powinno wynosić 4 : 1 : 3 : 3. Cynk i miedź u młodych, rosnących koni zaleca się podawać w proporcjach Cu:Zn = 1: 4 do 1 : 5.
Powyższe dane są zaleconymi wielkościami i mogą być rożne dla koni w zależności od wieku, rasy i obciążenia pracą.
Minerały wpływają na zdrowie, kondycję, wygląd oraz psychikę danego osobnika. Pełnią w organizmie rolę budulcową, a także regulującą przemianę materii, gospodarkę wodną i równowagę kwasowo-zasadową. W skład tkanek i płynów ustrojowych wchodzi około 40 pierwiastków chemicznych. Dzielimy je na makro- i mikroelementy. Makroelementy występują w tkankach w dość dużych ilościach. Ich zapotrzebowanie dzienne u koni szacuje się w gramach. Natomiast mikroelementy w miligramach, a nawet ułamkach miligramów, dlatego nazywamy je także śladowymi.
Makroelementy to m.in.: wapń, fosfor, magnez, potas, sód, chlor, siarka. Stanowią 90 proc. wszystkich składników mineralnych w organizmie konia.
Mikroelementy to m.in.: żelazo, miedź, cynk, mangan, kobalt, jod, chrom, selen.
Wapń (Ca)
Rola: poprawny wzrost kośćca i uzębienia, wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego i mięśni, ważny w laktacji, wspomaga koagulację krwi,
Źródła: lucerna, wysłodki buraczane, koniczyna, węglan wapnia,
Objawy niedoborów: przy chronicznych niedoborach wapń pobierany jest ze kości, dlatego następuje ich osłabienie; starsze konie są bardziej narażone na odwapnienie kości i złamania; wady szkieletu takie jak krzywica lub powiększenie stawów, kulawizny;
Fosfor (P)
Rola: poprawny wzrost kośćca, bierze udział w produkcji energii i syntezie białek,
Źródła: trawa i dobrej jakości siano, zboża, otręby, makuchy,
Objawy niedoborów: wady szkieletu, słaby wzrost młodych koni,
WAŻNE: wapń i fosfor są optymalnie przyswajane przez organizm, gdy występują w stosunku około 1,5 -2:1 i przy obecności magnezu. Stosunek tych trzech pierwiastków dla dorosłego konia powinien wynosić pomiędzy 2:1:1 do 1,5:1:1. Ma to ogromne znaczeni przy karmieniu koni w treningu, klaczy hodowlanych i rosnących koni.
Sód (Na)
Rola: reguluje równowagę płynów w organizmie, bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, wchłanianiu glukozy i aminokwasów, potrzebny do poprawnego funkcjonowania mięśni,
Źródła: sól w mieszankach paszowych (chlorek sodu), lizawki solne,
Objawy niedoborów: zmęczenie, szczególnie po wysiłku fizycznym, gdyż sód wydalana jest z potem, brak apetytu i chęci do picia, utrata wagi, osłabienie, odwodnienie.
Potas (K)
Rola: osmoregulacja płynów w organizmie, zapewnia równowagę kwasowo-zasadową, wpływa na poprawne funkcjonowanie układu nerwowego i mięśni oraz na pobór węglowodanów,
Objawy niedoborów: słaby wzrost, brak apetytu, obniżenie siły mięśni,
Chlor (Cl)
Rola: składnik soli żółciowych występujący w sokach trawiennych konieczny do prawidłowego trawienia, bierze udział w gospodarowaniu płynami w organizmie, zapewnia równowagę kwasowo-zasadową,
Źródła: sól w mieszankach paszowych (chlorek sodu), lizawki solne,
Objawy niedoborów: brak apetytu, utrata wagi, osłabiona kondycja,
Magnez (Mg)
Rola: bierze udział w produkcji energii, a także w funkcjonowaniu układu nerwowego i mięśni oraz w metabolizmie komórkowym, aktywuje około 300 enzymów, reguluje wchłanianie wapnia i fosforu, wspomaga rozwój kośćca i zębów,
Objawy niedoborów: napięcie nerwowe, podenerwowanie, skurcze mięśni, napięcie mięśni, bóle grzbietu, zadu, szyi, nadwrażliwośc na hałas, objawy często występują u laktujących klaczy,
Siarka (S)
Rola: synteza aminokwasów, wzrost kopyta i włosów, aktywacja enzymów, składnik insuliny, wspomaga regenerację stawów,
Źródła: MSM,
Objawy niedoborów: słaba kondycja sierści i włosów, szorstka sierść, wypadające włosy, choroby skóry, osłabione kopyta,
UWAGA: siarka umożliwia wchłanianie wielu minerałów; magnezu, krzemu, sodu, mangan, wapnia, żelaza, jodu, chloru i potasu. Jej nadmiar może powodować gorsze przyswajanie selenu.
Żelazo (Fe)
Rola: istotny dla produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny, ma wpływ na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego, aktywuje enzymy, wspomaga odporność organizmu.
Źródła: większość naturalnych pasz, siano, wysłodki buraczane, łuska sojowa, otręby pszenne, zioła głęboko ukorzenione np. żywokost,
Objawy niedoborów: anemia, często wzmożona przy zarobaczeniu, zmęczenie, słaby wzrost, zaburzenia rui u klaczy,
U koni niedobory żelaza występują rzadko, jedynie w określonych sytuacjach i przy niektórych chorobach. Znacznie częstszym problemem jest nadmiar żelaza.
Miedź (Cu)
Rola: przeciwdziała anemii, bierze udział w syntezie hemoglobiny, wspomaga poprawny wzrost kości, chrząstek, i sierści, potrzebna do wytwarzania kolagenu, uczestniczy w procesie syntezy melaniny przez co ma wpływ na kolor okrywy włosowej, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego.
Objawy niedoborów: słaby wzrost, osteochondroza, problemy skórne, depigmentacja sierści, rudziejące końcówki ogona i grzywy, biegunka, słaba wydolność, anemia.
Cynk (Zn)
Rola: wspomaga odporność organizmu, konieczny do przemiany węglowodanów i lipidów, uczestniczy w pracy mięśni, poprawia sprawność wysiłkową organizmu, wpływa na funkcjonowanie jajników u klaczy jest składnikiem antyoksydantów, wpływa na krzepliwość krwi, gojenie ran,
Objawy niedoborów: słaby apetyt, problemy skórne, strupki i zapalenia mieszków włosowych, kruche kopyta, obniżona odporność, osłabienie pracy mięśni, upośledzona zdolność koncentracji i zapamiętywania, u źrebiąt słaby wzrost, przykurcze ścięgien, osteochondroza, anemia.
Mangan (Mn)
Rola: wspomaga poprawny wzrost kości, kopyt, sierści i skóry, konieczny do syntezy chondroityny w chrząstkach, konieczny do trawienia węglowodanów i lipidów,
Źródła: spirulina
Objawy niedoborów: choroby kości, problemy z płodnością, brak koordynacji ruchowej u młodych koni, osteochondroza.
WAŻNE: Żelazo, miedź, cynk, mangan są prawidłowo przyswajane przez organizm tylko, gdy ich stosunek wynosi 10 : 1 : 3 : 3, aż do 4 : 1 : 3 : 3. Niedobory żelaza u regularnie odrobaczanych koni są bardzo rzadkie. Jego podaż jest wysoka w codziennym żywieniu. Żelazo blokuje wchłanianie pozostałych trzech minerałów.
Jod (I)
Rola: synteza tyroksyny wpływającej na metabolizm organizmu, wspomaga wzrost, warunkuje płodność i prawidłowy przebieg ciąży,
Źródła: algi morskie,
Objawy niedoborów: widoczne wole i niedoczynność tarczycy (hipotyreoza), brak apetytu, ospałość, wypadanie włosów,obrzęki, wzrost masy ciała (ale nie zawsze ilości tkanki tłuszczowej), bezpłodność, apatia, u źrebiąt ogólne osłabienie, zahamowany wzrost, deformacja kości,
UWAGA: nadmiar jest toksyczny dla koni. Objawy przedawkowania są podobne do objawów niedoborowych.
Kobalt (Co)
Rola: występuje we wszystkich tkankach organizmu, jest składnikiem witaminy B12 przeciwdziałającej anemii, aktywizuje też bakterie konieczne do syntezy witaminy B12, kobalt składnikiem krwinek, wspiera także układ nerwowy,
Objawy niedoborów: niedobór witaminy B12 prowadząca do anemii, szorstka sierść, słaby apetyt, zahamowanie wzrostu, zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego; dezorientacja, pobudzenie, zaburzenia widzenia.
Selen (Se)
Rola: właściwości antyoksydacyjne; razem z witamina E dezaktywuje wolne rodniki i chroni błony komórkowe, istotny u klaczy hodowlanych i ogierów, jego niedobór prowadzi do poważnych zaburzeń u źrebiąt, istotny dla wzrostu, pracy i regeneracji tkanki mięśniowej.
Objawy niedoborów: słaba odporność na infekcje, anemia, choroby stawów, brak energii, osłabienie, bóle mięśni, sztywność, mięśniochwat; problemy z płodnoąscią i utrzymaniem ciaży u klaczy, a także z płodnością ogierów.
U źrebiąt osłabienie, spowolnienie rozwoju, uszkodzenie mięśnia sercowego, sztywny chód, bóle mięśniowe.
UWAGA: nadmiar jest toksyczny dla koni. Nawet podawanie 20 mg selenu dziennie może byc toksyczne i dać objawy przedawkowania takie jak wypadanie włosów i deformacje kopyt (pierścieniowe wypukłości na kopytach), oddzielanie puszki kopytowej, objawy neurologiczne.
Molibden (Mo)
Rola: aktywuje enzymy,
Objawy niedoborów: nie znane.
Teksty źródłowe:
National Research Council, Nutrient Requirements of Horses, Waszyngton 2007
Julie Brega, Essential Equine Studies: Bk. 2: Health, Nutrition and Fitness, Londyn 2005
Helmut Meyer, Manfred Coenen, Żywienie koni, Warszawa 2003
Ruth Bishop, The Horse Nutrition Bible: The Comprehensive Guide To The Correct Feeding Of Your Horse, Devon 2003
www.understanding-horse-nutrition.com
www.equinews.com
Energia w żywieniu koni jest niezwykle ważna - chcesz wiedziec więcej?
