Poprawnie zbilansowana dieta ma ogromne znaczenie w modulowaniu natężenia symptomów alergii. Niedobory żywieniowe mogą prowadzić do osłabienia zdolności regulacyjnych organizmu oraz zmniejszenia efektywności w radzeniu sobie z czynnikami wywołującymi reakcje alergiczne.

Alergie u koni to istotny problem, którego nieprawidłowe zrozumienie prowadzi do błędów w postępowaniu na etapach diagnozy i terapii. Wczesne objawy alergii układu oddechowego, takie jak katar czy pokasływanie, nierzadko są lekceważone, a podejmowane działania mające na celu ich złagodzenie opierają się na niewystarczającej wiedzy lub poradach od osób bez odpowiednich kompetencji. Co więcej, panuje powszechne przekonanie, że choroby takie jak lipcówka czy RAO są nieuleczalne. Tymczasem nowoczesna medycyna weterynaryjna oferuje szeroki wachlarz działań diagnostycznych i terapeutycznych, które mogą znacząco poprawić stan zdrowia konia, a nawet całkowicie wyeliminować objawy.

Należy jednak pamiętać, że nawet najbardziej zaawansowane metody leczenia nie przyniosą pełnych efektów, jeśli organizm konia nie funkcjonuje optymalnie z powodu nieodpowiedniego odżywienia. Niewłaściwa, źle zbilansowana i mało zróżnicowana dieta może prowadzić do niedoborów niezbędnych składników odżywczych, w szczególności mikroelementów, antyoksydantów i naturalnych substancji przeciwzapalnych. Może to zwiększać podatność tkanek na nieprawidłowe reakcje, zakłócać odpowiedź immunologiczną organizmu, opóźniać regenerację komórek, a także prowadzić do szybkich nawrotów choroby.

Określenie alergenów

Istotnym elementem w diagnostyce jest identyfikacja alergenów. Analiza krwi, choć nie jest idealnym narzędziem diagnostycznym, dostarcza cennych informacji dotyczących alergenów środowiskowych i pokarmowych. Umożliwia to identyfikację czynników wywołujących reakcje alergiczne i w konsekwencji pozwala na eliminację tych alergenów z diety lub środowiska konia, a przy braku możliwości uniknięcia – przeprowadzenie odczulania. Immunoterapia swoista (odczulanie) często daje świetne efekty. Dzięki niej objawy kliniczne w okresie ekspozycji na alergen ustępują lub ulegają zmniejszeniu.

Alergeny pokarmowe są łatwiejsze do wyeliminowania, gdyż umożliwiają wprowadzenie diet opartych na paszach pozbawionych składników wywołujących niepożądane reakcje. Producenci, wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu, oferują możliwość tworzenia pasz wolnych od alergenów, dopasowanych do indywidualnych potrzeb każdego konia.

Badania podstawowe

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu odgrywa kluczową rolę w walce z alergiami. Niewłaściwie zbilansowana dieta nie wspiera optymalnej pracy układów wewnętrznych, co może osłabiać zdolność organizmu do skutecznej regeneracji. Kontrolne badania krwi pozwalają ocenić stan odżywienia konia oraz umożliwiają wprowadzenie odpowiednich modyfikacji dietetycznych, co może znacząco poprawić ogólną kondycję i złagodzić objawy alergii. Badanie takich parametrów jak: morfologia, biochemia z jonogramem, poziom makrolementów; cynki, miedzi, selenu i żelaza pozwalają na ocenę stanu narządów wewnętrznych, nawodnienia organizmu, jakości czerwonych krwinek zaopatrujących organizm w tlen i zawansowania stanów zapalnych oraz na określenie ewentualnych niedoborów kluczowych minerałów.

Te dane pozwalają na ewentualne podjęcie działań weterynaryjnych, a w przypadku niedoborów na ich uzupełnienie, co ma istotne znaczenie dla zdrowia koni z alergiami.

Podstawa pracy komórek

Odżywianie ma fundamentalne znaczenie dla pracy komórek organizmu, wpływając na różne aspekty ich funkcjonowania. Zbyt niska podaż poszczególnych składników odżywczych upośledza przemiany komórkowe, tym samym obniżając możliwości regulacyjne układu odpornościowego. Podstawą do poprawnego funkcjonowania organizmu jest prawidłowo zbilansowana dieta, uwzględniająca suplementację podstawową. Uwzględnia ona makroelementy, takie jak siarka, wapń i magnez, a także mikroelementy: cynk, miedź, selen, elektrolity oraz witaminy, a szczególnie witaminę E.

Witamina E

Silny antyoksydant, bujnie występujący w zielonce pastwiskowej, jest niezwykle istotną witaminą dla koni alergicznych. W okresie pastwiskowym konie pobierają spore ilości witaminy E , ale w żywieniu zimowym jej podaż w paszy objętościowej jest bliska zeru, gdyż siano bardzo szybko traci ją podczas przechowywania. Minimalna zalecana ilość witaminy E dla konia niepracującego to minimum 500 jednostek. Dla konia z problemami alergicznymi ilość tę należy co najmniej podwoić.

Witamina E powinna być preferowanym wyborem przed witaminą C. Należy najpierw skoncentrować się na uzupełnieniu jej poziomu, a dopiero potem rozważyć dodatkową suplementację witaminą C. Zastosowanie witaminy C jako głównego frontu walki z wolnymi rodnikami i podnoszenia odporności może mieć negatywny skutek w postaci spotęgowania wchłaniania żelaza, które z kolei blokuje przyswajanie istotnego dla odporności cynku. Jeśli zdecydujemy się na suplementację witaminy C, zaleca się, aby była ona krótkoterminowa lub w formie naturalnych źródeł, takich jak suszone owoce.

Działanie przeciwzapalne

Kwasy tłuszczowe omega-3 mają udowodnione działanie przeciwzapalne, co czyni je ważnym składnikiem diety koni alergicznych. Wspierają stabilizację błon komórkowych, co jest istotne dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i regeneracji organizmu.

Kwasy omega 3 występują obficie w runi pastwiskowej. Dla koni, które nie mogą korzystać z bujnego pastwiska, siemię lniane uważane jest za najlepsze i łatwo dostępne ich źródło. Zawierają je także nasiona chia, algi i olej rybi. W okresie pozapastwiskowym zaleca się suplementację nie parzonym siemieniem lnianym w ilości 100-200 g na 500 kg masy ciała, by zrekompensować brak pobierania kwasów omega-3 w zielonce.

Mikrobiota jelitowa

Mikrobiota jelitowa jest obszarem intensywnych badań, które z dnia na dzień dostarczają coraz więcej dowodów na kluczowe znaczenie mikroorganizmów zamieszkujących jelita ze szczególnym uwzględnieniem flory bakteryjnej układu pokarmowego dla ogólnego zdrowia, a także w kontekście alergii i chorób autoimmunologicznych.

Badania wskazują, że równowaga mikrobiologiczna w jelitach odgrywa istotną rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej. Ponadto ma kluczowy wpływ na odpowiednie przyswajanie składników odżywczych, a także jest odpowiedzialna za produkcję aminokwasów i niektórych witamin. Stosowanie probiotyków i prebiotyków może być pomocne w regulacji mikrobioty i zmniejszaniu nasilenia objawów.

Antyoksydacja organizmu

Alergia jest ściśle powiązana z mechanizmem stresu oksydacyjnego, który polega na nadmiernym wytwarzaniu wolnych rodników. Te reaktywne cząsteczki mogą indukować stany zapalne oraz uszkadzać komórki i tkanki, co zaostrza odpowiedź immunologiczną na alergeny. Istnieje wiele przekonujących dowodów na to, że reaktywne formy tlenu (ROS) są znaczącymi, szkodliwymi mediatorami w chorobach alergicznych, szczególnie tych obejmujących układ oddechowy. Narażenie nabłonka dróg oddechowych na zanieczyszczenia, szkodliwe mikroorganizmy czy pyłki powoduje stres oksydacyjny i powstawanie ROS.

Pokarmy i suplementy bogate w przeciwutleniacze chronią komórki przed uszkodzeniem przez utlenianie, a to może łagodzić objawy alergii i poprawiać funkcjonowanie układu odpornościowego.

Związki bioaktywne

Polifenole to bioaktywne związki roślinne mające znaczący potencjał terapeutyczny i profilaktyczny w walce z chorobami alergicznymi. Polifenole, które są obecne głównie w roślinach i owocach, wykazują znaczące działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz immunomodulacyjne.

Zioła oferują duże możliwości w walce z alergią, wspierając funkcjonowanie układu odpornościowego oraz łagodząc objawy alergiczne w obrębie zarówno układu oddechowego, skóry, jak i układu pokarmowego. Ich zdolność do modulowania odpowiedzi układu odpornościowego oraz neutralizowania wolnych rodników sprawia, że są cennymi komponentami w strategiach terapeutycznych i profilaktycznych.

Szczególnie wartym uwagi polifenolem jest kwercetyna i jej udowodnione w badaniach właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Działa poprzez hamowanie wydzielania komórek tucznych, co prowadzi do zmniejszenia uwalniania histaminy i innych kluczowych czynników w reakcjach alergicznych i może być cennym składnikiem w terapii.

Także antyocyjany mają mogą mieć korzystny wpływ na redukcję objawów alergicznych dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwutleniającym. Rośliny takie jak dzika róża, czarna porzeczka, aronia, jabłka, żurawina, winogrona, oregano, cykoria i buraki mogą stanowić wartościowy dodatek do diety koni alergicznych.

Niezastąpiona spirulina

O tej niebiesko-zielonej aldze słodkowodnej więcej można przeczytać w artykule pt.: „Niezwykłe właściwości zdrowotne spiruliny” („Horse & Business Magazine” 2/2022).

Spirulina jest bogatym w polifenole, naturalnym suplementem o szerokim działaniu prozdrowotnym, w tym przeciwalergicznym. Badania przeprowadzone in vitro, a także na modelach zwierzęcych i ludziach wskazują, że spirulina może zmniejszać objawy alergii, takie jak świąd, katar, a nawet kaszel i duszności poprzez utrzymanie homeostazy płuc, stabilizację komórek tucznych oraz działanie na mechanizmy zapalne i immunologiczne. Zalecana dawka to 20 gramów dwa razy dziennie, szczególnie polecana przy alergiach oddechowych.

Chondroityna

Gdy sama spirulina nie daje efektu, można dodać do niej siarczan chondroityny, który często jest składnikiem suplementów wspomagających zdrowie stawów. Badania laboratoryjne wykazały, że siarczan chondroityny może hamować produkcję przeciwciał IgE, które są zaangażowane w reakcje alergiczne oraz redukować stany zapalne. Połączenie siarczanu chondroityny ze spiruliną może efektywnie łagodzić objawy alergii. Zalecana ilość to 2500-5000 mg dwa razy dziennie dla konia o masie ok. 500 kg.

Oprócz wymienionych powyżej witamin, mikroelementów, polifenoli i spiruliny zdolności antyoksydacyjne organizmu wspomagać może szereg innych substancji i fitoterapeutyków, które mogą być uwzględnione w diecie koni. Należą do nich glutamina, N-acetylocysteina, MSM, kurkuma, imbir, zielona herbata, kwas alfa-liponowy, miłorząb japoński, Boswellia oraz Jiaogulan.

Odpowiedni czas

U koni, u których objawy alergii pojawiają się sezonowo, zaleca się rozpoczęcie programu wsparcia poprzez suplementację na co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem okresu alergicznego. Takie wcześniejsze działanie umożliwia organizmowi zwierzęcia przygotować się na kontakt z alergenami, co sprzyja lepszemu funkcjonowaniu układu odpornościowego i łagodzeniu objawów alergii.

Prawidłowe odżywianie zapewnia organizmowi wszystkie niezbędne składniki, które są kluczowe dla optymalnego funkcjonowania komórek oraz utrzymania homeostazy całego organizmu. Niedobory lub niewłaściwe proporcje składników odżywczych mogą prowadzić do pogorszenia funkcji komórkowych i osłabienia układu odpornościowego, co zwiększa podatność na reakcje alergiczne i nasila objawy alergii. Natomiast wprowadzenie przemyślanej suplementacji może wesprzeć organizm w procesie leczeni i w walce z objawami choroby alergicznej.


Artykuł ukazał się w „Horse & Business Magazine” 4 (30) 2024